Μπουλέντ Ετσεβίτ: Αυτός ήταν ο πρωθυπουργός του «Αττίλα»

Για την Ελλάδα και την Κύπρο το όνομα Μπουλέντ Ετσεβίτ είναι απόλυτα συνδεδεμένο με την Κυπριακή τραγωδία και την εισβολή των Τούρκων.

Για την Τουρκία, ο Ετσεβίτ είναι ένας πολιτικός με μακρά θητεία, πρόεδρος του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος αλλά και του Δημοκρατικού Αριστερού Κόμματος. Ο ίδιος δήλωνε κεντροαριστερός και διετέλεσε τέσσερις φορές πρωθυπουργός της Τουρκίας από το 1974 ως το 2004.

Μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, που ανέβασε τη δημοφιλία του, ο Ετσεβίτ σχημάτισε ακόμα δύο κυβερνήσεις που χαρακτηρίστηκαν από αυξανόμενη πόλωση, βία και κοινωνικό αδιέξοδο με αποτέλεσμα να ανατραπεί από στρατιωτικό πραξικόπημα του οποίου ηγήθηκε ο Στρατηγός, Κενάν Εβρέν.

Ο Ετσεβίτ έμεινε στην ιστορία ως «ο μοναδικός αριστερός πρωθυπουργός της Τουρκίας» καθώς το κόμμα του κέρδισε επί των ημερών του τα υψηλότερα ποσοστά στην ιστορία του.

Ο ίδιος καμαρώνει ότι εισήγαγε τη σοσιαλδημοκρατική πολιτική στην Τουρκία. Καθώς επίσης και ότι κατάφερε να συνθέσει μια πρωτότυπη πολιτική με τον Κεμαλισμό και τη Σοσιαλδημοκρατία!

Ο Μπουλέντ Ετσεβίτ γεννήθηκε στις 28 Μαϊου του 1925 στην Κωνσταντινούπολη σε μια μεσοαστική οικογένεια με κουρδικές ρίζες.

Άλλωστε ο Κούρδος παππούς του, καθηγητής Ιατροδικαστικής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Άγκυρας ήταν εκείνος που του έδωσε το όνομα.

Ο πατέρας του, Φαχρί, εισήλθε στην πολιτική και υπήρξε βουλευτής των Ρεπουμπλικάνων από το 1943 ως το 1950. Η μητέρα του, Φατιμά Ναζλί, είχε καταγωγή από την Βοσνία και ήταν από τις πρώτες γυναίκες που ζωγράφισαν επαγγελματικά στην Τουρκία.

Ο μοναχογιός τους, Μπουλέντ, αποφοίτησε από το Robert College στην Κωνσταντινούπολη το 1944 και άρχισε να εργάζεται ως μεταφραστής στη Γενική Διεύθυνση Τύπου και Εκδόσεων.

Το 1946, λίγο αφότου παντρεύτηκε τη συμμαθήτριά του Ζεκιέ Ραχσάν Αράλ, μετακόμισε στο Λονδίνο για να εργαστεί στην τουρκική πρεσβεία ως Ακόλουθος Τύπου.

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του σπούδασε Μπενγκάλι, Σανσκριτικά και Ιστορία της Τέχνης στη Σχολή Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών, αλλά δεν αποφοίτησε

Με υποτροφία του State Department βρέθηκε στις ΗΠΑ το 1957 και σπούδασε Κοινωνική Ψυχολογία και Ιστορία της Μέσης Ανατολής στο Χάρβαρντ. Παρακολούθησε διαλέξεις για τον αντικομμουνισμό με τους Ούλοφ Πάλμε και Μπέρτραντ Ράσελ.

Ο Ετσεβίτ δεν ήταν μόνο πολιτικός αλλά επίσης ποιητής, συγγραφέας και δημοσιογράφος.

Τη δεκαετία του ’50 εργάστηκε σε εφημερίδες στην Τουρκία ενώ το 1955 βρέθηκε στις ΗΠΑ προσκεκλημένος για την Winston Salem Journal όπου ενοχλήθηκε από το ρατσισμό που είδε στον αμερικανικό νότο.

Μάλιστα την τελευταία του ημέρα στις ΗΠΑ έγραψε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στην πρώτη σελίδα σχετικά με το θέμα. Ακόμα κι όταν έγινε πολιτικός συνέχισε να αρθρογραφεί σε εφημερίδες. Παρά τις λογοτεχνικές προσπάθειες δεν αποφοίτησε ποτέ από το Πανεπιστήμιο κι αυτό τον εμπόδισε, μελλοντικά, να θέσει υποψηφιότητα για την Προεδρία της Τουρκίας.

Το 1954 έγινε μέλος του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και σε ηλικία 32 ετών εκλέχτηκε στο Κοινοβούλιο της Τουρκίας. Στα 36 του έγινε υπουργός Εργασίας σε τρεις κυβερνήσεις συνασπισμού υπό τον Ισμέτ Ινονού και ήταν εκείνος που πέρασε το νόμο μέσω του οποίου οι εργαζόμενοι απέκτησαν δικαίωμα σε συλλογικές διεκδικήσεις, σε απεργίες ενώ επέκτεινε και τα προνόμια κοινωνικής ασφάλισης.

Ο Ετσεβίτ ήταν ηγέτης του Δημοκρατικού Αριστερού Κινήματος, μιας παράταξης που αποτελείτο από νεαρούς ιδεολόγους. Πίεσε τον Ινονού να υιοθετήσει τον δημοκρατικό σοσιαλισμό παρουσιάζοντάς τον ως τον καλύτερο τρόπο για την καταπολέμηση του κομμουνισμού.

Όταν οι Ρεπουμπλικάνοι βρέθηκαν στην αντιπολίτευση, ξέσπασαν εσωτερικές έριδες, αλλά ο Ινονού ευνόησε τον Ετσεβίτ που εξελέγη Γενικός Γραμματέας.

Στην επόμενη εσωτερική κρίση όμως ο Ετσεβίτ παραιτήθηκε από τη θέση του ως ένδειξη διαμαρτυρίας στην απόφαση του Ινονού να στηρίξει τη στρατιωτική κυβέρνηση της Τουρκίας. Ο Ινονού αντέδρασε λέγοντας «ή εγώ ή ο Μπουλέντ» αλλά σε έκτακτο συνέδριο του κόμματος έχασε τη ψήφο εμπιστοσύνης και αντικαταστάθηκε από τον Ετσεβίτ.

Ο δρόμος προς την εξουσία είχε ανοίξει.

Το 1973 συμφώνησε με τον αντίπαλο, Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ να βάλουν τέλος στη στρατιωτική διοίκηση της Τουρκίας. Στις εκλογές που έγιναν τον ίδιο χρόνο, το κόμμα του έλαβε το 33,3% των ψήφων κι εξέλεξε 185 βουλευτές και τελικά σχημάτισε κυβέρνηση σε συνασπισμό με το Κόμμα Εθνικής Σωτηρίας του Ισλάμ με επικεφαλής τον Νετζμετίν Ερμπακάν.

Δόθηκε γενική αμνηστία και 40 χιλιάδες άτομα βγήκαν από τη φυλακή,  έδωσε δικαίωμα ψήφου στα 18 χρόνια και έβαλε τέλος στην απαγόρευση της καλλιέργειας οπίου που είχαν επιβάλλει οι στρατιωτικοί κυβερνώντες υπό την πίεση των ΗΠΑ.

Τον Ιούλιο του 1974 ο Ετσεβίτ διέταξε την εισβολή στην Κύπρο κι απέκτησε το παρατσούκλι «Kibris Fatihi» δηλαδή «Ο Πορθητής της Κύπρου»!

Ο Ετσεβίτ πίστευε ότι η μοίρα της Τουρκίας δεν ήταν στην Ευρώπη. Επέκτεινε αυτό το ευρωσκεπτικιστικό αίσθημα στην οικονομική του πολιτική, όχι μόνο καθιερώνοντας γενναιόδωρα κοινωνικά προγράμματα και επιτρέποντας έναν μεγαλύτερο κυβερνητικό ρόλο στην οικονομία, αλλά επίσης αυξάνοντας τους προστατευτικούς δασμούς για να κρατήσει έξω από την Τουρκία φθηνά ξένα αγαθά.

Αυτή την οικονομική πολιτική μοιράστηκε με τον πολιτικό του αντίπαλο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ. Ενώ οι αναπτυσσόμενες οικονομίες άρχισαν να ευημερούν μέσω της ενσωμάτωσης με τους δυτικούς οικονομικούς θεσμούς, η οικονομία της Τουρκίας παρέμεινε στάσιμη στην καλύτερη περίπτωση και ταραχώδης στη χειρότερη κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’70.

Μετά από συγκρούσεις με τον Ερμπακάν παραιτήθηκε μετά από 10 μήνες στην πρωθυπουργία καθώς ήθελε να κερδίσει περισσότερη υποστήριξη μέσω πρόωρων εκλογών. Ήθελε να εκμεταλλευτεί τη δημοφιλία του από την εισβολή στην Κύπρο και κατάφερε να πιάσει το 41,38% το υψηλότερο ποσοστό που έχει πάρει ποτέ το κόμμα του.

Παρά τη νίκη δεν είχε την αυτοδυναμία, απέτυχε να δημιουργήσει συνασπισμό και τελικά ανέλαβε ο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ σε μια δεξιά κυβέρνηση που αποκαλέστηκε Δεύτερο Εθνικιστικό Μέτωπο.

Όμως ο Ετσεβίτ δεν το είχε βάλει κάτω και ήταν έτοιμος να επιστρέψει στην εξουσία

Τον Ιανουάριο του 1978 με τη δήλωση «αναζητώ έντεκα βουλευτές που δεν έχουν χρέη από το τζόγο» κατάφερε να ρίξει την Κυβέρνηση και να αναλάβει την εξουσία σε συνασπισμό με 11 αποστάτες από το κόμμα του Ντεμιρέλ στους οποίους δόθηκαν υπουργικές θέσεις.

Όμως σε αυτή τη φάση της διακυβέρνησης αποδείχθηκε ιδιαίτερα βίαιος, διαλύοντας με σκληρό τρόπο τις διαδηλώσεις και τον Δεκέμβριο του 1978 κήρυξε στρατιωτικό νόμο.

Όμως όσα έκανε ένα χρόνο πριν του γύρισαν μπούμερανγκ. Οι φήμες για διαφθορά απλώνονταν παντού και παραιτήθηκε στις 14 Οκτωβρίου του 1979. Από τον Σεπτέμβριο του 1980 η Τουρκία είχε και πάλι στρατιωτικό καθεστώς μετά την επέμβαση του στρατηγού Εβρέν.

Ο Ετσεβίτ φυλακίστηκε για περίπου ένα μήνα ενώ με το προσωρινό άρθρο 4 αποκλείστηκε από κάθε πολιτική δραστηριότητα για δέκα χρόνια. Του απαγορεύτηκε να ταξιδέψει στο εξωτερικό τον Απρίλιο του 1981 για την αντίθεσή του στη στρατιωτική εξουσία. Φυλακίστηκε άλλες δύο φορές μεταξύ 1981 και 1982 για την αντίθεσή του στη χούντα

Η σύζυγός του, όμως, ανέλαβε δράση και ίδρυσε μια νέα πολιτική παράταξη, το Δημοκρατικό Αριστερό Κόμμα.

Ο Ετσεβίτ συχνά λάμβανε προσκλήσεις για να μιλήσει. Πολλές μηνύσεις υποβλήθηκαν εναντίον του με το σκεπτικό ότι με τις ομιλίες του παραβίασε την απαγόρευση της πολιτικής του.

Τελικά με την άρση της απαγόρευσης συμμετοχής του στην πολιτική, ανέλαβε την ηγεσία του Κόμματος, το 1987. Η πρώτη απόπειρα να επιστρέψει στη Βουλή ήταν αποτυχημένη αφού έλαβε μόλις το 10% στις εκλογές. Παραιτήθηκε από την ηγεσία αλλά επέστρεψε δύο χρόνια μετά. Δεν το έβαζε κάτω!

Παρά τη μερική κουρδική του κληρονομιά, ο Ετσεβίτ αρνήθηκε να αναγνωρίσει τους Κούρδους ως εθνότητα στις ομιλίες του και θα εναντιωνόταν επανειλημμένα στη νομοθεσία για τη νομιμοποίηση της εκπαίδευσης στην κουρδική γλώσσα όπως επίσης και την κουρδική τηλεόραση. Αυτή η στάση μετρίασε την ευρωπαϊκή πίεση όταν επέστρεψε στην εξουσία.

Το 1995 το κόμμα κέρδισε τις 76 από τις 550 έδρες της Βουλής και ο Ετσεβίτ επέστρεψε ως αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης του Μεσούτ Γιλμάζ στον οποίο ανατέθηκε να σχηματίσει κυβέρνηση μετά την ανατροπή του Νετζμετίν Ερμπακάν από τον στρατό στο «μεταμοντέρνο πραξικόπημα».

Το 1999, μετά από σχεδόν είκοσι χρόνια, επέστρεψε στην πρωθυπουργία για τελευταία φορά για να σχηματίσει κυβέρνηση μειοψηφίας ενόψει των γενικών εκλογών του 1999.

Οι συγκυρίες ήταν και πάλι ευνοϊκές αφού η σύλληψη του Αμπντουλάχ Οτσαλάν, ηγέτη του PKK τον έκανε ξανά δημοφιλή!

Κέρδισε τις εκλογές κι έκανε την τελευταία του θητεία ως πρωθυπουργός σε συνασπισμό με το κόμμα του Μεσούτ Γιλμάζ αλλά και τους ακροδεξιούς του Ντεβλέτ Μπαχτσελί.

Η τελευταία του θητεία ήταν η πιο μακρά, αφού είχε διάρκεια τεσσάρων ετών αλλά επικρίθηκε ότι υιοθέτησε πολιτικές υπέρ των επιχειρήσεων και εγκατέλειψε τις αριστερές του αξίες.

Η κυβέρνηση ψήφισε πολλούς σημαντικούς νόμους, συμπεριλαμβανομένης της τραπεζικής μεταρρύθμισης, της ασφάλισης της ανεργίας, ενός νόμου για τη διασφάλιση της αυτονομίας της Κεντρικής Τράπεζας, των ειδικευμένων βιομηχανικών ζωνών, του νόμου περί προσφορών και του νόμου για κίνητρα απασχόλησης, για να αναφέρουμε μερικά

Τροποποίησε 34 άρθρα του Συντάγματος για τη διεύρυνση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών και ανέλαβε μια σειρά μεταρρυθμίσεων με στόχο τη σταθεροποίηση της τουρκικής οικονομίας. Αυτές ήταν στο πλαίσιο της προετοιμασίας για τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση

Κυρίως όμως ο Ετσεβίτ παραδέχθηκε ότι ήταν λάθος οι παλαιότερες απόψεις του περί Ευρώπης κι έγινε ένθερμος υποστηρικτής της ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε.

Στη Σύνοδο Κορυφής του Ελσίνκι στις 12 Δεκεμβρίου 1999, η Τουρκία αναγνωρίστηκε ως πλήρως υποψήφια χώρα για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Κατά τη διάρκεια αυτής της κυβέρνησης εγκρίθηκαν τρία μεγάλα πακέτα εναρμόνισης της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του πιο ολοκληρωμένου πακέτου της 3ης Αυγούστου 2002, το οποίο περιελάμβανε την κατάργηση της θανατικής ποινής

Μια τεράστια οικονομική κρίση που προήλθε από προβλήματα προηγούμενων κυβερνήσεων που είχαν καθυστερήσει, αλλά τελικά προκλήθηκε από ένα περιστατικό όπου ο Πρόεδρος Σεζέρ πέταξε αντίγραφο του τουρκικού συντάγματος στον Ετσεβίτ σε μια συνεδρίαση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας προκάλεσε πτώση του νομίσματος τον Φεβρουάριο του 2001.

Αλλά δύο μήνες αργότερα, η κυβέρνηση ψήφισε μια σειρά από ολοκληρωμένες οικονομικές μεταρρυθμίσεις που περιελάμβαναν αλλαγές στον νόμο περί δημοπράτησης, τον νόμο για το οικονομικό κοινωνικό συμβούλιο, την ασφάλιση ανεργίας, την αναδιάρθρωση των κρατικών τραπεζών, τον νόμο για τη διαπίστευση, τον νόμο για τις κεφαλαιαγορές και έναν νόμο για τις βιομηχανικές ζώνες που επέτρεψαν η υψηλή ανάπτυξη του 2002–2007.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο «Νόμος της υπό όρους αποφυλάκισης και αναβολής», γνωστός και ως αμνηστία Rahşan, ψηφίστηκε ως αντίδραση στις μεγάλες απεργίες πείνας που πραγματοποιήθηκαν στη φυλακή, οι οποίες έδιναν αμνηστία υπό όρους σε εγκλήματα άλλα από αυτά που διαπράχθηκαν κατά του κράτους.

Ο Μπουλέντ Ετσεβίτ ήταν αντίθετος στην εισβολή στο Ιράκ από τις ΗΠΑ, αν και επέτρεψε στα αμερικανικά αεροπλάνα να χρησιμοποιούν βάσεις στην Τουρκία για τις αεροπορικές τους περιπολίες στο Βόρειο Ιράκ. Ακόμη, επέκρινε τις αμερικανικές κυρώσεις σε ιρακινούς αμάχους.

Διατήρησε τη στενή σχέση της Τουρκίας με το Ισραήλ, αλλά κατήγγειλε την επιδρομή του Ισραηλινού Στρατού στον προσφυγικό καταυλισμό Τζενίν ως «γενοκτονία»

Όμως είχαν ήδη κυκλοφορήσει οι φήμες για κακή κατάσταση της υγείας του κι επιβεβαιώθηκε το 2002.

Κι αυτό δημιούργησε αναταραχή στο εσωτερικό του κόμματος και τελικά σε πρόωρες εκλογές τον Νοέμβριο του 2002.

Οι φήμες για διαφθορά, η οικονομική κρίση αλλά και η κακή υγεία του Ετσεβίτ έστειλαν το κόμμα στο 1,2% και φυσικά σε κανέναν εκπρόσωπο στη Βουλή. Ο ίδιος έφυγε επίσημα από την πολιτική το 2004.

Στις 5 Νοεμβρίου του 2006 έφυγε από τη ζωή συνεπεία κυκλοφορικής και αναπνευστικής ανεπάρκειας κι αφού είχε υποστεί εγκεφαλική αιμορραγία.

Κι ενώ στη διάρκεια της ζωής του είχε γλιτώσει από πέντε απόπειρες δολοφονίας σε βάρος του, πέντε στην Τουρκία και μία στις ΗΠΑ.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Αποφράδα μέρα: Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο

Σχέδιο Άτσεσον: Το Καστελόριζο στην Τουρκία, η Κύπρος στην Ελλάδα

Το Σισμίκ στο Αιγαίο: Από το να βαρέσετε πρώτοι στο mea culpa

Η αρχή για την τραγωδία στην Κύπρο: Το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974

Βυθίσατε το Χόρα: Το παρασκήνιο πίσω από την ιστορική φράση του Ανδρέα

Οι 12 ερωτήσεις που δεν τολμούν να κάνουν οι Τούρκοι στον Ερντογάν