Ιωάννης Μεταξάς: Το πρώτο «όχι» ήταν στην μικρασιατική εκστρατεία

Στην ελληνική ιστορία ο Ιωάννης Μεταξάς έχει μείνει για το «ΟΧΙ» που είχε πει στους Ιταλούς που ζητούσαν παράδοση της Ελλάδας στα  επεκτατικά τους πλάνα.

Ανεξάρτητα από τις πολιτικές πεποιθήσεις του καθενός, ο Μεταξάς πέρα από κάθε αμφισβήτηση διέθετε το κορυφαίο «στρατιωτικό μυαλό» στη σύγχρονη ιστορία της χώρας. Και στα μέσα της δεκαετίας του 1910, όταν οι Έλληνες ονειρεύονταν τη Μεγάλη Ιδέα ο διορατικός στρατιωτικός είχε τονίσει ότι θα έπρεπε να παραμείνουμε συγκρατημένοι.

Τον Ιανουάριο του 1915 προέκυψε το θέμα των παραχωρήσεων εδαφών στην μικρασιατική ακτή από τους Άγγλους προς την Ελλάδα. Ήταν πλέον φανερό ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν σε πλήρη παρακμή κι έπνεε τα  λοίσθια.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ζήτησε την άποψη του Μεταξά σε στρατιωτικό επίπεδο για το πώς δηλαδή θα μπορούσε η Ελλάδα να σταθεί στην Μικρά Ασία όταν (κι αν) θα γινόταν η διανομή των εδαφών.

Σε ό,τι αφορά στο εθνικό επίπεδο, ο Ιωάννης Μεταξάς δεν ήταν αρνητικός. Όμως στο στρατιωτικό κομμάτι ήταν και μάλιστα κάθετος.

Τόνισε στον Βενιζέλο ότι η Μικρά Ασία ήταν ενιαία, γεωγραφικά και οικονομικά και θα ζητούσε πάντα την επανένωση κι αποκατάσταση σε περίπτωση που διαμελιζόταν.

Επιπλέον υπογράμμισε ότι για να διατηρηθεί το δυτικό μέρος της Μικράς Ασίας από την πλευρά των Ελλήνων θα έπρεπε να υπάρχει ασφάλεια και βάθος στο ανατολικό τμήμα και μάλιστα σε μια απόσταση που έφτανε μέχρι την Άγκυρα.

«Πως θα μπορέσουμε όμως να είμαστε ασφαλείς σε ένα μέρος όπου οι Τούρκοι υπερτερούν συντριπτικά πληθυσμιακά;» ανέφερε ο Μεταξάς.

Παράλληλα, ο Έλληνας στρατιωτικός τόνισε ότι η μορφολογία του εδάφους στην περιοχή δεν επιτρέπει ουσιαστικά τα φυσικά σύνορα, άρα δεν είναι εφικτή η επαρκής οχύρωση και η άμυνα.

Και βέβαια για να διατηρηθεί ασφαλής η ελληνική παρουσία και διοίκηση στην Σμύρνη θα έπρεπε να υπάρχει ελληνικός στρατός σε μεγάλο βάθος κάτι που σήμαινε ότι θα διοικούνταν από την Ελλάδα πολυπληθείς τουρκικοί άρα εχθρικοί πληθυσμοί. Που βέβαια θα έκαναν τα πάντα για να απελευθερωθούν.

Για να αντέξει η Ελλάδα σε αυτή τη μάχη θα έπρεπε να έχει και τους κατάλληλους οικονομικούς πόρους που δεν υπήρχαν. Όπως και μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις που επίσης δεν υπήρχαν.

Ο Μεταξάς τόνισε και κάτι άλλο: Ότι με τόσο μεγάλη μετακίνηση στρατιωτικού προσωπικού στην Μικρά Ασία η Ελλάδα θα ήταν ευάλωτη ως προς τα σύνορά της με την Βουλγαρία που είχε επεκτατικές τάσεις.

Βεβαίως είχε τονίσει ότι αν διαλυόταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία τότε θα ήταν εφικτή μια τέτοια επιχείρηση από ελληνικής πλευράς. Με τη Συνθήκη των Σεβρών κάτι τέτοιο έγινε και ο Βενιζέλος εκτίμησε ότι δε θα μπορούσε να αφήσει «ακάλυπτους» τους ελληνικούς πληθυσμούς στη Μικρά Ασία. Κι άρχισε η εκστρατεία.

Η ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές, η επιστροφή του Βασιλιά Κωνσταντίνου που ήταν κόκκινο πανί για τους Συμμάχους και ο τουρκικός εθνικισμός υπό τον Κεμάλ άλλαξαν τα δεδομένα.

Παρόλ’ αυτά η κυβέρνηση Γούναρη θεώρησε ότι έπρεπε να κάνει την επιχείρηση προς την Άγκυρα παρά να διακόψει στη μέση τον αγώνα, τονίζοντας ότι είναι «προτιμότερη η ήττα από τη διακοπή της επιχείρησης»!

Παρότι η Ελλάδα βρισκόταν σε επιχειρησιακό πλάνο υπουργός Στρατιωτικών ήταν ο Νικόλαος Θεοτόκης που ουδεμία σχέση είχε με τον στρατό!

Οι πολιτικοί θέλησαν να «φορτώσουν» όλα τα αίτια της επερχόμενης καταστροφής στον Μεταξά και του πρότειναν να αναλάβει την ηγεσία του Στρατού. Είχε προηγηθεί η ήττα στο Εσκί Σεχίρ.

Ο Μεταξάς επέμεινε ότι ο πόλεμος κόντρα στους Τούρκους δε θα μπορούσε ποτέ να είναι νικηφόρος. Τους τόνισε το εθνικιστικό φρόνημα των Τούρκων που τους ωθεί στο να επιζητούν εκδίκηση για την ταπείνωση και τα χαμένα εδάφη τους κι επέμεινε ότι η Ελλάδα δε θα μπορούσε με ανεπαρκείς δυνάμεις να είναι σε διαρκή πολεμική επιχείρηση και μάλιστα επιθετική!

Τους πρότεινε ότι ήταν αναγκαίο να σταματήσει η επεκτατική λογική και να οχυρωθεί ο στρατός στα σύνορα που όριζε η Συνθήκη των Σεβρών. Να περιοριστούν στην άμυνα. Όταν του απάντησαν ότι «για αμυντικό πόλεμο χρειάζονται 17 Μεραρχίες» ο Μεταξάς έγινε έξω φρενών και τους απάντησε: «Και θέλετε να μου πείτε ότι θα κάνετε επιθετικό πόλεμο με 5 Μεραρχίες;»!

Η παραδοχή ότι τα υπάρχοντα τουφέκια μόλις έφταναν για τους ήδη επιστρατευμένους, ότι δε μπορούσε να συμπληρωθεί η επιστράτευση αλλά ούτε και χρήματα υπήρχαν για επιπλέον οπλισμό, έφτανε στο ανατριχιαστικό συμπέρασμα ότι «υπάρχουν χρήματα για μόλις δύο- τρεις μήνες άρα πρέπει να νικήσουμε μέσα σ’ αυτό το διάστημα»!

Φυσικά δεν πρότειναν στον Μεταξά το υπουργείο Στρατιωτικών, κάτι που ο ίδιος ήθελε καθώς θα είχε πλέον τον έλεγχο του στρατού. Ήταν φανερό ότι ήθελαν να «μπλέξουν» τον Μεταξά στην επερχόμενη καταστροφή και μάλιστα σε κάτι που ο ίδιος, αρκετά χρόνια πριν, χαρακτήριζε μάταιο. Άλλωστε τη θέση του αρχηγού του Στρατού την είχαν ήδη δώσει στον Βίκτωρα Δούσμανη!

Επί της ουσίας ο Μεταξάς είχε να αντιμετωπίσει το τρομερό κόμπλεξ των συνομιλητών του απέναντι στον Βενιζέλο και τον τρόμο στο ενδεχόμενο επιστροφής του!

Οι πολιτικοί της εποχής ήθελαν να αποδείξουν στη Μεγάλη Βρετανία ότι θα τα κατάφερναν και χωρίς τον Βενιζέλο. Παράλληλα τους κατείχε και ο φόβος ότι πιθανή απαγκίστρωση από την Μικρά Ασία θα επέφερε την πτώση τους και ταυτόχρονα την επιστροφή του «μισητού» Βενιζέλου!

Σε μια τόσο κρίσιμη περίοδο για τον ελληνισμό και με την καταστροφή να πλησιάζει, οι Έλληνες πολιτικοί ασχολούνταν μα προσωπικές εμπάθειες και ατομικά συμφέροντα. Ντροπή!

Ο Μεταξάς τους τόνισε σε κάθε ύφος ότι η επιχείρηση θα μπορούσε να καταλήξει χειρότερα κι από τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 (που έμεινε στην ιστορία ως Ατυχής Πόλεμος ή Μαύρο ’97). Κανείς δεν τον άκουγε.

Την κατάληξη δυστυχώς τη γνωρίζουμε όλοι.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Συνθήκη των Σεβρών: Το χαμένο όνειρο της Μεγάλης Ελλάδας, το τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας

Κολοκοτρώνης: Το «δίζυγον πυρ» που αποδεκάτισε τους Τούρκους

Ο «Βαρόνος του πολέμου» και η συμμετοχή του στην «αγορά του αιώνα» από την Ελλάδα

Μπουλέντ Ετσεβίτ: Αυτός ήταν ο πρωθυπουργός του Αττίλα

Σχέδιο Άτσεσον: Η Κύπρος στην Ελλάδα, το Καστελόριζο στην Τουρκία