Το «Σισμίκ» στο Αιγαίο: Από το «να βαρέσετε πρώτοι» στο «mea culpa»

Περίπου 11 χρόνια μετά την έξοδο του «Χόρα» οι Τούρκοι απάντησαν με το «Σισμίκ» και με νέες απαιτήσεις και διεκδικήσεις στο Αιγαίο.

Το «Σισμίκ» ήταν η δεύτερη πράξη των Τούρκων που αποκάλυπτε τις διεκδικήσεις τους στο Αιγαίο Πέλαγος και την απαίτησή τους για συνεκμετάλλευση των κοιτασμάτων πετρελαίου. Και πάλι η Ελλάδα και η Τουρκία έφτασαν μια ανάσα από το να «πατηθεί πυρ» και τελικά καταλήξαμε σε μια απίστευτη κατάσταση:

Τόσο οι Έλληνες όσο και οι Τούρκοι πανηγύρισαν ότι νίκησαν έχοντας μάλιστα την ίδια αίσθηση: Ότι η άλλη πλευρά υποχώρησε! Κι αυτό καταγράφηκε τόσο στις δηλώσεις του Ανδρέα Παπανδρέου όσο και του τότε Τούρκου πρωθυπουργού, Τουργκούτ Οζάλ.

Ο Παπανδρέου ήταν πλέον πρωθυπουργός και όχι αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης όπως στην κρίση με το «Χόρα». Ήταν η πρώτη σοβαρή κατάσταση στα ελληνοτουρκικά που κλήθηκε να διαχειριστεί και να αντιμετωπίσει ως πρωθυπουργός της χώρας.

Η κρίση άρχισε όταν η κοινοπραξία που εκμεταλλευόταν τα κοιτάσματα της Θάσου, αποφάσισε να προχωρήσει σε γεώτρηση στη θέση Μπάμπουρα 10 μίλια ανατολικά της Λήμνου κι εκτός των ελληνικών χωρικών υδάτων.

Η πρόθεση της ελληνικής κυβέρνησης ήταν να τηρηθεί το πρωτόκολλο της Βέρνης του 1975 που είχε υπογραφεί μεταξύ Καραμανλή και Ντεμιρέλ.

Με βάση αυτό οι δύο χώρες θα απέφευγαν ενέργειες εκτός των χωρικών υδάτων των 6 μιλίων μέχρι να συμφωνηθεί η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας.

Βεβαίως το θέμα έλαβε μεγάλες διαστάσεις. Ανήμερα της 25^ης Μαρτίου, οι Τούρκοι ξεσήκωσαν το ΝΑΤΟ κατηγορώντας την Ελλάδα ότι έχει θέσει σε επιφυλακή τις Ένοπλες Δυνάμεις της για να προχωρήσει στη γεώτρηση.

Δίνουν άδεια στο «Σισμίκ» να επιστρέψει στο Αιγαίο και να αρχίσει έρευνες πριν τους Έλληνες! Ο τότε πρόεδρος της χώρας, στρατηγός Κενάν Εβρέν ξεκαθαρίζει ότι αν η Ελλάδα προχωρήσει σε έρευνες τότε και η Τουρκία θα κάνει το ίδιο.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου δείχνει ότι είναι πανέτοιμος και κάνει μια κίνηση αποφασιστικότητας όπως τότε με τη δήλωση «βυθίσατε το Χόρα». Αντιλαμβανόμενος της σοβαρότητας της κατάστασης κι αφού πρώτα άκουσε τους στρατιωτικούς και τους υπουργούς του, ξεκαθάρισε μέσα του τι ήθελε.

Ο Ανδρέας ήταν βέβαιος για την φιλοτουρκική στάση των ΗΠΑ και δεν έκανε λάθος, αποδείχθηκε άλλωστε αργότερα όταν αποχαρακτηρίστηκαν απόρρητα έγγραφα.

Μέσα σε ελάχιστο χρόνο κάνει στρατηγικές κινήσεις. Γνωρίζοντας ότι οι «σύμμαχοι» της Δύσης θα έκαναν τον Πόντιο Πιλάτο, προχωρά σε συνεννόηση με τον πρόεδρο της Βουλγαρίας, Τεοντόρ Ζίβκοβ, μιας χώρας δηλαδή που έχει σύνορα με την Τουρκία.

Ο Βούλγαρος πρόεδρος τον διαβεβαιώνει ότι είναι σύμμαχος και η Ελλάδα αποσύρει στρατεύματα από τα σύνορα με την Βουλγαρία και τα στέλνει στον Έβρο, στην ελληνοτουρκική μεθόριο!

Εκεί όπου ΟΛΟΙ οι στρατηγικοί αναλυτές έχουν εκτιμήσει ότι η Ελλάδα έχει στρατηγικό πλεονέκτημα. Οι Βούλγαροι ενισχύουν τις θέσεις τους με δύο μεραρχίες τεθωρακισμένων.

Και τελικά το «Σισμίκ» πετυχαίνει κάτι μοναδικό: Συμμαχία χώρας του ΝΑΤΟ με χώρα του Συμφώνου της Βαρσοβίας, απέναντι σε μια χώρα του ΝΑΤΟ!

Ο Ανδρέας στέλνει κι άλλο μήνυμα, κλείνοντας την αμερικάνικη βάση στη Νέα Μάκρη. Τα ελληνικά πολεμικά πλοία φτάσουν στο σημείο με ρητή εντολή

«Θα σταματήσετε τα Τουρκικά σκάφη με ή χωρίς τη χρήση βίας».

Η αεροπορία είναι πανέτοιμη ενώ γίνεται μερική επιστράτευση. Η Ελλάδα είναι ενωμένη. Ο στόλος, με επικεφαλής τον Γρηγόρη Δεμέστιχα, βρίσκεται έξω από τα Δαρδανέλια και περιμένει τους Τούρκους.

«Η εντολή είναι να βαρέσετε πρώτοι» όπως μεταφέρθηκε αρκετά χρόνια αργότερα.

Τελικά ποτέ δε συνέβη αυτό. Ο Οζάλ δίνει εντολή στον υφυπουργό εξωτερικών και υπεύθυνο για το «Σισμίκ» να επιστρέψει το πλοίο στη βάση του.

Τελικά αγκυροβολεί στην Ίμβρο.

Οι Έλληνες πανηγυρίζουν καθώς ο «μη πόλεμος» θεωρήθηκε επιτυχία. Οι Τούρκοι κάνουν το ίδιο αφού στη διάσκεψη του Νταβός οι δύο πλευρές συμφώνησαν σε διεθνοποίηση του θέματος των κοιτασμάτων πετρελαίου στο Αιγαίο.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου θα πει στη Βουλή το περίφημο «mea culpa» λέγοντας ότι είχε κάνει λάθος.

Η Ελλάδα, ουσιαστικά, εγκατέλειψε την πολιτική της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας, ως μόνης «νομικής» διαφοράς της χώρας μας με την Τουρκία και της παραπομπής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, συμφωνώντας  να επανεξετασθούν όλα τα θέματα από δύο επιτροπές, από τις οποίες η μία θα ήταν «πολιτική».

Σε απόρρητα έγγραφα του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ που αποχαρακτηρίστηκαν το 2013, αναλύθηκε η ελληνοτουρκική ισορροπία από το 1974 και μετά, ενώ συνδέθηκε ευθέως το Αιγαίο και το Κυπριακό

«Η Ελλάδα κερδίζει στο Αιγαίο, αλλά χάνει στην Κύπρο» ήταν η ουσία των αναλύσεων και των εκθέσεων. Ιδού τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία:

-Στο Αιγαίο και τη Θράκη υπάρχει μια στρατιωτική ισορροπία ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία

– Είναι απίθανο η Ελλάδα ή η Τουρκία να πετύχουν κέρδη η μία εναντίον της άλλης στη Θράκη

-Η Ελλάδα είναι πιθανό ότι μπορεί να υπερασπίσει και τα έξι κύρια νησιά της στο Αιγαίο, ακόμα και απέναντι σε μία αποφασιστική απόπειρα της Τουρκίας να κατακτήσει ένα από αυτά. Οι απώλειες και για τις δυο πλευρές θα πρέπει να αναμένονται υψηλές.

-Υπάρχει η δυνατότητα για την Τουρκία να κατακτήσει ένα από τα μικρότερα νησιά του Αιγαίου. Ένας πιθανός στόχος θα ήταν το Καστελλόριζο

-Στο Αιγαίο η Ελλάδα φαίνεται ότι διαθέτει το πλεονέκτημα έναντι της Τουρκίας στον αέρα και τη θάλασσα

-Η Τουρκία διαθέτει –και θα συνεχίσει να διατηρεί– το στρατιωτικό και πολιτικό πλεονέκτημα στην Κύπρο.

-Η Ελλάδα μπορεί να πολεμήσει με την Τουρκία στο Αιγαίο και τη Θράκη, αλλά δεν μπορεί να υπερασπιστεί τη νότια Κύπρο απέναντι σε μια αποφασιστική τουρκική επίθεση.

–Σε περίπτωση πολέμου στην Κύπρο, οι απώλειες και των δύο πλευρών, αλλά ειδικά στη νότια Κύπρο σε επίπεδο ανθρώπων, εξοπλισμών και περιουσιών αναμένεται να είναι μεγάλες.

–Σε περίπτωση ελληνοτουρκικού πολέμου στο Αιγαίο, η πιθανότητα μιας τουρκικής επίθεσης στη νότια Κύπρο θα αυξηθεί δραματικά – ειδικά αν η Τουρκία υποστεί βαριές απώλειες στο Αιγαίο