Γράφει ο Νικόδημος Καλλιντέρης, Νομικός

Η επιτομή της σύγκρουσης συμφερόντων σε ένα από τα πιο επιδραστικά δικαστήρια του κόσμου…

Το δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχει τουλάχιστον για την ευρωπαϊκή ήπειρο ως βασικό πυλώνα και διαμορφωτή το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ) που εδρεύει στο Στρασβούργο της Γαλλίας. Πρόκειται για το δικαιοδοτικό όργανο του Συμβουλίου της Ευρώπης στο οποίο μετέχουν 46 κράτη μέλη (ήταν 47 μέχρι την πρόσφατη αποπομπή της Ρωσίας από τον Οργανισμό).

Στη νομολογία του Δικαστηρίου αποτυπώνεται όλη η λογική του δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με τις ετυμηγορίες του να δεσμεύουν τα κράτη μέλη. Τουτέστιν, τυχόν καταδίκη μιας χώρας από το Δικαστήριο συνεπάγεται άμεση ευθυγράμμιση της νομοθεσίας και άρα των πολιτικών της με τις αποφάσεις του ειδάλλως επίκεινται νέες καταδίκες.

Κατά το παρελθόν έχουν γίνει διευρυμένες συζητήσεις (δυστυχώς τηρείται μια εκκωφαντική από τους Δικηγορικούς Συλλόγους στην Ελλάδα) για τη σύγκρουση συμφερόντων σε πολλούς από τους διορισμένους Δικαστές. Μια πολύ πρόσφατη απόφαση του Δικαστηρίου αναδεικνύει με τον πιο γλαφυρό τρόπο το έλλειμμα διαφάνειας και ανεξαρτησίας του δικαιοδοτικού του έργου.

Στις 4 Μαρτίου 2025, το ΕΔΔΑ καταδίκασε τη Βουλγαρία στην υπόθεση Girginova v. Bulgaria (αριθμός αίτησης 4326/18) για παραβίαση του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης (άρθρο 10 της ΕΣΔΑ) και του δικαιώματος αποτελεσματικής προσφυγής (άρθρο 13 της ΕΣΔΑ).

Προσφεύγουσα ήταν η Βουλγάρα δημοσιογράφος Galina Mariova Girginova, η οποία ζητούσε να πληροφορηθεί τους λόγους για τους οποίους αθωώθηκε ο πρώην Υπουργός Εσωτερικών της Βουλγαρίας σε μια υπόθεση μυστικών παρακολουθήσεων.

Αρχικά, το βουλγαρικό δικαστήριο απέρριψε το αίτημά της βάσει του εγχώριου νόμου για την προστασία των διαβαθμισμένων πληροφοριών. Κατόπιν τούτου, η δημοσιογράφος, εφόσον είχε εξαντλήσει τα εγχώρια ένδικα μέσα, κατέθεσε προσφυγή στο ΕΔΔΑ. Στη σύνθεση του Δικαστηρίου στη συγκεκριμένη υπόθεση μετείχε και ο Δικαστής Darian Pavli παρόλο που βρισκόταν σε καταφανή κατάσταση σύγκρουσης συμφερόντων.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Η Galina Mariova Girginova εργάζεται ως δημοσιογράφος στο διαδικτυακό μέσο Sadebni Reportazhi που εστιάζει το ενδιαφέρον του κυρίως σε ζητήματα μεταρρυθμίσεων του δικαιοδοτικού συστήματος στη Βουλγαρία. Αυτό το μέσο ενημέρωσης υποστηρίζεται από την οργάνωση Center for Investigative and Forensic Journalism Foundation, του οποίου η Girginova είναι επίσης διευθύντρια. Πρόκειται για ένα δεκαοκτάμηνο ακτιβιστικό πρόγραμμα με στόχο τη μεταρρύθμιση επί τα βελτίω του βουλγαρικού συστήματος απονομής δικαιοσύνης. Η συγκεκριμένη οργάνωση λαμβάνει χρηματοδότηση από το παράρτημα του Open Society Institute στη Σόφια το οποίο ως γνωστόν αποτελεί το κύριο όχημα διεθνούς παρέμβασης του γνωστού μεγιστάνα George Soros σε πλείστα πεδία πολιτικής.

Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος η Girginova ασχολήθηκε επισταμένα με τη δίκη του Βούλγαρου Υπουργού Εσωτερικών Tsvetan Tsvetanov. Ο εν λόγω πολιτικός οδηγήθηκε στο εδώλιο του κατηγορουμένου γιατί είχε διατάξει μυστικές παρακολουθήσεις οι οποίες θεωρήθηκαν ότι δεν είχαν νόμιμο έρεισμα. Η δημοσιογράφος προσέφυγε στα δικαστήρια της Βουλγαρίας για να αποκτήσει πρόσβαση στο υλικό της δίκης αλλά αυτό απέρριψε το αίτημά της με το σκεπτικό ότι αυτή η απόφαση περιείχε διαβαθμισμένες πληροφορίες. Ακολούθως, η Girginova προσέφυγε στο ΕΔΔΑ το οποίο καταδίκασε τη Βουλγαρία για παραβίαση δύο άρθρων της ΕΣΔΑ, του άρθρου 10 (δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης) και του άρθρου 13 (δικαίωμα σε αποτελεσματική προσφυγή).

Δικηγόρος της δημοσιογράφου ήταν ο Aleksandar Kashamov που είναι και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Open Society Institute στην πρωτεύουσα της Βουλγαρίας. Ωστόσο, ο Δικαστής Darian Pavli μετείχε στη σύνθεση του Δικαστηρίου για την εκδίκαση της υπόθεσης παρά το γεγονός ότι εργάστηκε ως υπάλληλος ενώ διετέλεσε και διευθυντής του Open Society Foundation τόσο στην Αλβανία και όσο και στη Νέα Υόρκη.

Σημειωτέον ότι ο Darian Pavli είχε εργαστεί για λογαριασμό του Open Society Foundation για τη μεταρρύθμιση του συστήματος δικαιοσύνης στην Αλβανία, μια μεταρρύθμιση που επικρίθηκε με σφοδρότητα ότι είχε ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της υπάρχουσας πολιτικής εξουσίας. Συνεπώς, ο δικαστής Darian Pavli είχε καταφανέστατα προηγούμενη στενή επαγγελματική σχέση τόσο με την προσφεύγουσα δημοσιογράφο όσο και με τον δικηγόρο της.

Σύμφωνα με το άρθρο 28 του Κανονισμού του ΕΔΔΑ ισχύει το εξής: «Κανένας Δικαστής δεν μπορεί να λάβει μέρος στην εξέταση μιας υπόθεσης στην οποία έχει οποιοδήποτε προσωπικό συμφέρον, όπως […] στενή προσωπική ή επαγγελματική σχέση […] με έναν από τους διαδίκους».

Αλλά το ζήτημα της σύγκρουσης συμφερόντων των Δικαστών στο ΕΔΔΑ έχει ασφαλώς πολύ πιο διευρυμένες προεκτάσεις. Μελέτη του European Center for Law and Justice αποκάλυψε πριν από λίγα χρόνια ότι κατά τη δεκαετία 2009-2019 22 δικαστές του ΕΔΔΑ προερχόμενοι από 7 Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ελεγχόμενες ως επί το πλείστον από το Open Society Foundation του George Soros) είχαν εκδικάσει 88 υποθέσεις που αφορούσαν τις δικές τους οργανώσεις.

Μία δεύτερη έκθεση της ίδιας οργάνωσης που αφορά στο χρονικό πλαίσιο 2020-2022 επιβεβαίωσε την συνέχιση αυτών των συγκρούσεων συμφερόντων στους Δικαστές του ΕΔΔΑ.

H Βουλγαρία για να αντιμετωπίσει αυτές τις προκλητικές συγκρούσεις συμφερόντων που θίγουν βάναυσα την αμερόληπτη και ανεξάρτητη κρίση του Δικαστηρίου έχει κατά το πρόσφατο παρελθόν αποστείλει αιτήματα στο ΕΔΔΑ για την απομάκρυνση ενός άλλου Δικαστή, του Βούλγαρου Yonko Grozev.

Ο συγκεκριμένος έχει δικάσει υποθέσεις που έφερε και υποστήριξε η Βουλγαρική Επιτροπή Ελσίνκι, μια οργάνωση που ίδρυσε και διηύθυνε ο ίδιος και λάμβανε χρηματοδότηση από το Open Society Foundation. Σε τουλάχιστον τέσσερις υποθέσεις, η βουλγαρική κυβέρνηση δια των δικηγόρων της ζήτησε την εξαίρεση του δικαστή Grozev επειδή ο δικηγόρος των προσφευγόντων ανήκε στη Βουλγαρική Επιτροπή Ελσίνκι και ενεργούσε για λογαριασμό της με το Δικαστήριο όμως να απορρίπτει ανερυθρίαστα τα σχετικά αιτήματα.