Η έννοια της “Γαλάζιας Πατρίδας” (Mavi Vatan στα τουρκικά) αναδείχθηκε για πρώτη φορά επίσημα στην Τουρκία το 2006 από τον τότε αντιναύαρχο Τζεμ Γκιουρντενίζ (Cem Gürdeniz). Ο Γκιουρντενίζ χρησιμοποίησε τον όρο για να περιγράψει τη στρατηγική και γεωπολιτική αντίληψη της Τουρκίας για τα θαλάσσια σύνορά της και τα δικαιώματα στις θαλάσσιες ζώνες της, περιλαμβάνοντας το Αιγαίο, την Ανατολική Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα.
Ο όρος αρχικά εμφανίστηκε σε ακαδημαϊκές αναλύσεις και άρθρα που έθεταν τις βάσεις για μια πιο επιθετική και διεκδικητική θαλάσσια πολιτική. Σταδιακά, η “Γαλάζια Πατρίδα” έγινε κεντρικό δόγμα της τουρκικής ναυτικής στρατηγικής. Η έννοια ενισχύθηκε και προβλήθηκε έντονα τα επόμενα χρόνια, ιδιαίτερα μετά την αυξημένη έμφαση της Τουρκίας στην αξιοποίηση ενεργειακών πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η “Γαλάζια Πατρίδα” έγινε ευρύτερα γνωστή και υιοθετήθηκε ως επίσημο στρατηγικό αφήγημα από την τουρκική ηγεσία κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Από το 2019, το δόγμα προβλήθηκε με ισχυρό τρόπο στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, και συνδέθηκε με τις ναυτικές ασκήσεις μεγάλης κλίμακας που φέρουν το ίδιο όνομα. Σε αυτές συμμετέχει το σύνολο της τουρκικής ναυτικής δύναμης, υπογραμμίζοντας την πρόθεση της Τουρκίας να διασφαλίσει τα δικαιώματά της στις θαλάσσιες ζώνες που θεωρεί ζωτικής σημασίας.
Η “Γαλάζια Πατρίδα” αποσκοπεί στην υποστήριξη των τουρκικών διεκδικήσεων σε σχέση με την οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), την υφαλοκρηπίδα και τη στρατηγική κυριαρχία στην Ανατολική Μεσόγειο. Αντικρούει τις ελληνικές και κυπριακές θέσεις για τις θαλάσσιες ζώνες, δημιουργώντας συνεχή ένταση στην περιοχή.
Πριν το 2006, η Τουρκία δεν χρησιμοποιούσε τον όρο “Γαλάζια Πατρίδα” (Mavi Vatan) ως οργανωμένο και επίσημο δόγμα, αλλά υπήρχαν σαφείς ενδείξεις και δράσεις που αντικατόπτριζαν μια στρατηγική αντίληψη διεκδίκησης στη θάλασσα. Η Τουρκία είχε ήδη εκφράσει θέσεις και ανησυχίες για τα δικαιώματά της στις θαλάσσιες ζώνες του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου, ειδικά από τη δεκαετία του 1970 και έπειτα.
Από τη δεκαετία του 1970, η Τουρκία είχε εκφράσει ενστάσεις για την ελληνική επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια, υποστηρίζοντας ότι αυτό θα μετέτρεπε το Αιγαίο σε “ελληνική λίμνη” ενώ το 1974, με την ανακάλυψη πετρελαϊκών κοιτασμάτων στην περιοχή, η Τουρκία άρχισε να υποστηρίζει ότι τα νησιά του Αιγαίου δεν δικαιούνται υφαλοκρηπίδα, θέση που παραμένει πυρήνας των τουρκικών διεκδικήσεων μέχρι σήμερα.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές του 1990, η Τουρκία άρχισε να αμφισβητεί τις κυπριακές και ελληνικές θέσεις σχετικά με την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η τουρκική πολιτική στοχεύει στη μη αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας και στην προστασία των συμφερόντων της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Αυτό ενισχύθηκε μετά την ανακήρυξη του ψευδοκράτους το 1983.
Το 1995, η Τουρκία υιοθέτησε το δόγμα του Casus Belli (αιτία πολέμου), απειλώντας με στρατιωτική αντίδραση εάν η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια.
Πριν το 2006, υπήρχε έντονη δραστηριότητα από πλευράς Τουρκίας για να εδραιώσει τη θέση της στις θαλάσσιες ζώνες. Η χώρα επένδυσε στον εκσυγχρονισμό του ναυτικού της, ενώ ήδη από τη δεκαετία του 1990 αναπτύσσονταν ιδέες για τη στρατηγική σημασία της θάλασσας. Ωστόσο, αυτές οι θέσεις εκφράζονταν αποσπασματικά και όχι ως ενιαίο δόγμα.
Πριν το 2006, η Τουρκία είχε εκφράσει διεκδικήσεις στις θαλάσσιες ζώνες του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά αυτές οι θέσεις ήταν διάσπαρτες και χωρίς ένα ενιαίο θεωρητικό πλαίσιο. Η έννοια της “Γαλάζιας Πατρίδας” ήρθε να κωδικοποιήσει αυτές τις φιλοδοξίες και να προσφέρει ένα συνεκτικό δόγμα που να ενσωματώνει τις στρατηγικές της επιδιώξεις στις θάλασσες.
Διαβάστε επίσης:
